وارتان هوانسیان و تکوین میدان معماری ایران در نیمه‌ی نخست سده‌ی چهاردهم (گفتار در جامعه شناسی معماری ایران)

با ورود ایران به قرن چهاردهم شمسی و هم‌زمان با تغییرات و دگرگونی‌های گسترده‌ای که در ناحیه‌های مختلف فرهنگ ایرانی صورت گرفت، معماری ایران نیز که پس از انحطاط سنت معماری ایرانی نیاز به تحول و بازآرایی را در خود احساس می‌کرد با ورود وارتان هوانسیان به ایران مسیر تازه‌ای در پیش گرفت. راهنمای تئوریک این نوشتار نظریه میدان پی‌یر بوردیو و نیز مباحث جامعه‌شناسی معماری اروین پانوفسکی است. با تکیه بر این مبانی نظری پرسش‌های پژوهش به گونه‌ای تدوین شده‌اند که بتوان ابتدا ساختار میدان معماری ایران در ابتدای سده‌ چهاردهم خورشیدی را ترسیم کرد و سپس تفاوت‌های آن را با میدان‌های فرهنگی دیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. وارتان هوانسیان آرشیتکت تحصیلکرده‌ی فرانسه با تأسیس ژورنال‌های تخصصی، ارائه مباحث تئوریک، تأسیس انجمن‌ها و ایجاد همبستگی درونی میان معماران نوگرا و نیز به‌کارگیری زبان و واژگان نوآیین در شکل‌گیری میدان مستقل معماری نقشی اساسی ایفا کرد و خود با برخورداری از حجم به نسبت بالای سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نمادین، سرآمد این میدان و پایه‌گذار رسم نوینی در معماری ایران شد. باید توجه داشت که نظر به ویژگی‌های ذاتی معماری و موقعیت بینابین آن میان هنر و کار سفارشی قواعد حاکم بر نحوه‌ی توزیع سرمایه‌ها در این میدان با سایر میدان‌های فرهنگی متفاوت است. در این مقاله سعی بر آن بوده که ضمن توضیح ویژگی‌های میدان معماری ایران در سال‌های 1300 تا 1340 و نشان دادن موقعیت وارتان در این میدان، از خلال مقایسه‌ی آن با برخی از میدان‌های فرهنگی دیگر (شعر، داستان، نمایشنامه و نقاشی) تفاوت‌های ناشی از دیگرگونگی ذاتی میدان معماری نشان داده شود.